نقش کاتالیست ها در تولیدات پتروشیمی بسیار حائز اهمیت است به طوری که یکی از صنایعی است که تولیدات آن بدون کاتالیست امکان پذیر نمی باشد. کشور ایران نیز به واسطه در اختیار داشتن ذخایر غنی گاز و نفت ، از مجتمع های پتروشیمی فراوانی برخوردار است که این موضوع سبب شده است ایران به عنوان یک بازار بزرگ مصرف کاتالیست در جهان معرفی شود. در این گزارش به معرفی سرگذشت و وضعیت استفاده از کاتالیست های صنعت پتروشیمی بپردازیم. که شرح آن در ادامه آمده است.
گذشته
در دانشگاه‌ها درسی به نام کاتالیزور یا تدریس نمی‌شد یا بسیار سطحی بود.
اساتید خبره کم بودند و توجه بسیار کمی به پژوهش کاتالیزور در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها می‌شد.
عدم تجهیزات تجهیزات تست و بازرسی مثل Pilot، Bench و Demonstration plant.
صنعت اعتمادی به تولیدات داخلی نداشت و تمرکز بر خرید بستۀ کاتالیزور بود.
هجوم شرکت‌های تولیدکنندۀ کاتالیزور و احاطۀ بازار و رقابت بر سر سهم بازار ایران.
نبود استراتژی مدون توسعه در صنعت پتروشیمی.
حال
سرمایه گذاری NPC و مجهز شدن بسیاری از دانشگاه ها و مراکز علمی به تجهیزات ساخت و تست کاتالیزور.
تدوین سند کاتالیزور و مواد شیمیایی در وزارت نفت.
شناسایی قطب های علمی در حوزه‌های مختلف کاتالیزور.
شروع به کار در حوزۀ افزایش مقیاس (scale- up) کاتالیزور.
به‌روزرسانی و راه‌اندازی شرکت های دانش بنیان از طریق سازوکار Spin- Off.
آینده
به‌روزرسانی مداوم سند کاتالیزور و مواد شیمیایی و داشتن متولی حاکمیتی.
استفاده از تکنولوژیMonitoring کاتالیزور در شرکت‌های پیشرفته در دنیا با مطالعۀ مداوم پتنت‌های ثبت‌شده.
تمرکز بر فعالیت‌های فناورانه و افزایش مقیاس (scale-up) هم در فرایندها و هم در کاتالیزور.
تلاش برای ورود به بازارهای بین‌المللی در رقابت با شرکت‌های صاحب‌نام.
با توجه به حجم بالای تولید متانول و اوره و آمونیاک در ایران ضروری است:
روی تولید نسل‌های بعدی کاتالیزور‌های متانول و اوره و آمونیاک تمرکز شود.
برای پایین آوردن فشار رآکتورهای سنتز، روی استفاده از کاتالیزور‌های جدید تمرکز شود که انقلابی در مصرف انرژی ایجاد خواهد کرد.
اصل کلی در ضرورت توسعه
« با توجه به ساختار اقتصادی شکنندۀ وابسته به نفت، که بیش از ۵۰% بخش GDP کشور را تشکیل می‌دهد، توسعۀ صنعت پتروشیمی که جایگاه دوم صادراتی کشور را داراست، باید در دکترین ساختار جدید اقتصادی کشور قرار گیرد».
پیشنهاد به همکاران صنعت
تشکیل کنسرسیوم تحقیقاتی در شرکت‌های تولیدکنندۀ متانول در زمینه‌های:
- تعریف پروژههای تحقیقاتی کاتالیزوری بهبودیافته با هدف کاهش فشار رآکتور سنتز متانول.
- تعریف پروژههای تحقیقاتی در زمینۀ بهبود فرایندها و مصرف انرژی متانول.
- تعریف پروژههای تحقیقاتی Technology monitoring و توسعۀ فرایندها در هر لیسانس (کاهش سهم primary و افزایش ظرفیت ATR).
- تعریف پروژههای تحقیقاتی در حوزۀ بازاریابی و بازارسازی محصول.
- تعریف پروژههای تحقیقاتی در حوزۀ ایمنی فرایندها / Logistic.
- تعریف پروژههای تحقیقاتی درخصوص تأمین قطعات خاص واردشده، مثل ATR Burner.
این گزارش بر اساس سخنرانی آقای مهندس جوکار، مدیرعامل وقت پتروشیمی بوشهر تهیه شده است که در دی‌ماه سال ۱۴۰۰ در دومین همایش بومی‌سازی کاتالیست در صنعت پتروشیمی و پالایشی ارائه شد.
رشد متوسط تولید مواد شیمیایی در جهان در مقایسه با رشد جمعیت
پی شبینی رشد تولید سالانه در صنایع شیمیایی جهانی به تفکیک منطقه، از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳