تولید، کلید حل مشکلات اقتصادی و راه اصلی عبور از دشواری های اقتصادی است. ضمن اینکه رشد اقتصادی، افزایش اشتغال، کاهش تورم، افزایش درآمد سرانه، بهبود رفاه عمومی و همچنین افزایش اعتمادبه نفس و عزت ملی در گرو رونق تولید ملی است. بر همین اساس است که مقام معظم رهبری سالهاست که شعار سال را با تکیه بر تولید انتخاب کردهاند و امسال را نیز مانند سال های گذشته سالِ «تولید، دانشبنیان، اشتغال آفرینی» نامگذاری کردند.
شرکت نفت و گاز سرو یکی از شرکت های دانش بنیانی است که طی سال هایی که فعالیت خود را آغاز کرده، توانسته است کشور را از واردات کاتالیست های موردنیاز صنعت فولاد و پتروشیمی بینیاز کند. با توجه به فعالیت شرکت نفت و گاز سرو در حوزۀ تولید کاتالیست و بوم یسازی کاتالیست های موردنیاز صنایع فولاد و پتروشیمی، بر آن شدیم تا با مهندس محمدعلی اطمینان گفتوگویی داشته باشیم که شرح آن در ادامه میآید.
لطفاً خودتان را برای خوانندگان فصلنامۀ سرو ماندگار معرفی کنید.
محمدعلی اطمینان، کارشناس مهندسی شیمی، هستم که بیش از ۳۰ سال در شرکت پتروشیمی شیراز خدمت کرده ام و اخیراً از شرکت بازنشسته شده ام.
جناب مهندس اطمینان با توجه به اینکه به تازگی بازنشسته شده اید؛ درخصوص ورودتان به صنعت توضیح دهید و اینکه در چه بخش هایی فعالیت داشته اید؟
پس از گرفتن مدرک کارشناسی از دانشگاه شیراز، در شرکت پتروشیمی شیراز به عنوان مسئول بهره برداری واحدهای یوتیلیتی مشغول به کار شدم. پس از چند سال به امور خدمات فنی منتقل شدم و بعدها به عنوان مهندس فرایند، مهندس ارشد فرایند، معاون و رئیس ادارۀ مهندسی فرایند انجام وظیفه کردم. در دهۀ آخر خدمت در پتروشیمی شیراز نیز با عنوان معاون امور خدمات فنی و در نهایت مسئول مدیر خدمات فنی، مأموریتم در شرکت به پایان رسید.
شما تجارب ارزنده ای در حوزۀ بومی سازی داشته اید. یکی از مهمترین آنها، شکستن تابوی استفاده از کاتالیست تولید داخل بوده است. لطفاً در این خصوص و اینکه چه شد مجتمع پتروشیمی شیراز به کاتالیست ایرانی اعتماد کرد، توضیح دهید.
اواسط دهۀ ۸۰ پیشنهادی از سوی شرکت دانش بنیان نفت و گاز سرو مبنی بر فعالیت مشترک روی ساخت و آزمایش کاتالیست ریفرمینگ گاز طبیعی با بخار آب دریافت کردیم. این کاتالیست، به طور گسترده در واحدهای آمونیاک و متانول و سایر صنایعی که به انبوه گاز هیدروژن نیاز دارند، استفاده می شود. این پیشنهاد در ابتدا به علت تازگی موضوع و بیسابقه بودن ساخت کاتالیست (با کاربری در صنعت پتروشیمی) در داخل کشور با تردید روبه رو شد، اما به هرحال موردتوجه مدیران وقت شرکت قرار گرفت و ادارۀ مهندسی فرایند را موظف به بررسی موضوع کردند. شاید دلیل ارائۀ این پیشنهاد به پتروشیمی شیراز وجود کورۀ مناسب با ظرفیت پایین در این شرکت بود که آزمون کاتالیست را امکان پذیر می ساخت. خوشبختانه تجربۀ کارشناسان پتروشیمی شیراز (به عنوان قدیمیترین پتروشیمی کشور) و دانش متخصصان شرکت نفت و گاز سرو باعث شد تا نخستین محمولۀ کاتالیست در واحد آمونیاک قدیم شیراز بارگذاری شود. این کاتالیست مطابق انتظار به مدت بیش از ۴ سال کارایی مطلوبی از خود نشان داد. حسن رفتار کاتالیست و تشابه عملکرد آن با کاتالیست های مشابه نمونۀ خارجی، نقطۀ قوتی شد تا فعالیت های دوجانبه با شرکت سرو در توسعۀ این کاتالیست و در دهۀ بعد با کاتالیست های سنتز متانول و کاتالیست شیفت در دمای بالا ادامه یابد که بازگویی هر یک بسیار جذاب و شنیدنی و البته نیازمند فرصت مناسب است.
همانطور که می دانید شعار امسال، «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرینی» است. به نظر شما آنچه منجر به تولید با محوریت دانش می شود، چیست؟
تولیدات صنعتی امروز محصول ظهور و توسعۀ دانش نوین بشری است. نگاه من به عنوان یک کارشناس فنی به شعار امسال این است که یکی از مهمترین راهکارهای برون رفت از شرایط دشوار اقتصادی، فراهم کردن فرصت های شغلی و تلاش برای حفظ آنهاست. افزایش تولید علاوه بر رفع نیازها و کمبودهای جامعه، سبب به کارگیری نیروهای جدید می شود و به کاهش معضل بیکاری کمک می کند که به نوبۀ خود از حجم آسیب های اجتماعی نیز خواهد کاست. سروسامان گرفتن تولید در شرایط تحریم اقتصادی، از یک سو نیازمند سرمایه گذاری و هدایت نقدینگی به سمت تولید و از سوی دیگر مستلزم به کارگیری دانش و فناوری های نوین است. اینجاست که مشارکت دانشگاه ها و صنایع بزرگ با شرکت های دانش بنیان می تواند کارساز شود تا ما شاهد تحولی چشمگیر در این زمینه باشیم.
یقیناً بازۀ فعالیت و تخصص شما همراه با بومیسازی قطعات و کالاهای مهم و مختلفی بوده است. لطفاً ضمن ذکر مهمترین آنها، اهدافی را که حضرتعالی و مجموعۀ پتروشیمی شیراز در این راستا دنبال میکردند، بیان کنید.
قطعاً اعتماد به تولید داخل، شامل ریسک ها و هزینه های پنهان مالی فراوانی است. خوشبختانه نه تنها در شرکت پتروشیمی شیراز، بلکه در بسیاری از صنایع مادر تلاش برای تأمین کالاهای حیاتی و قطعات یدکی در داخل کشور از سالیان قبل شروع شده است و اکنون نیز با رشد چشمگیر شرکت های تولیدی داخلی، شاهد به بار نشستن همین تلاش ها هستیم. اگر گذرتان به نمایشگاه نفت و گاز پتروشیمی افتاده باشد، مشاهده می کنید چه بسیار شرکت های داخلی توانمندی پا به عرصۀ وجود گذاشته اند و حقیقتاً دستاوردهای آنها مایۀ مباهات هر ایرانی است. رشد و توسعۀ این شرکت ها نشان دهندۀ این است که تولیدات آنها توانسته اعتماد مصرف کنندگان را به خود جلب کند. در شرکت پتروشیمی شیراز نیز هم اینک کلیۀ مواد شیمیایی مورداستفاده در فرایند تولید و همچنین انواع کاتالیست های صنعتی و بخش عمده ای از قطعات یدکی ماشین آلات از سوی تولیدکنندگان داخلی تأمین می شود.
کاتالیست به عنوان یک کالای استراتژیک شناخته می شود که از اهمیت بالایی در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی کشور برخوردار است. باتوجه به گزارش های صادرشده از سوی مجتمع های پتروشیمی، شما وضعیت کیفی کاتالیست ایرانی نسبت به مشابه خارجی اش را چگونه ارزیابی می کنید؟
دانش تولید کاتالیست های صنعتی در کشور ما نوپاست و اینکه آنها را برتر از سازندگان معتبر و صاحب نام خارجی بدانیم، کمی بی انصافی است، اما با قاطعیت می توانم بگویم که فاصلۀ ما با برترین شرکت های تولیدکنندۀ کاتالیست بسیار کم است. با توجه به اینکه شرکت های توانمند و صاحب نام خارجی منابع مالی بسیاری را صرف تحقیق و توسعه و ارتقاء کیفی محصولات خود می کنند و با بهبود دائمی عملکرد، افزایش بازدهی و طول عمر کاتالیست و کاستن از میزان مصرف انرژی سعی در حفظ بازار رقابتی خود دارند، باید تولیدکنندگان داخلی را هشیار کرد که ایشان نیز به داشته های خود بسنده نکنند و با دستیابی به گام نخست در تکمیل زنجیرۀ تأمین کاتالیست های صنعتی و رفع وابستگی کشور، در گام دوم به تلاش در جهت ارتقاء و کیفیت تولیدات خود همت گمارند.
نظرتان دربارۀ این جمله چیست؟ اگر دروازه های واردات این کالا باز شود و تحریم ها برچیده شود، آیا باز هم می توان از کاتالیست داخلی خرید کرد؟
هم بله و هم خیر. به هرحال تولیدکنندگان داخلی باید متوجه باشند عواملی که در پاسخ به سؤال قبل برشمردم، مانند افزایش بازدهی و طول عمر کاتالیست و بهبود عملکرد در برابر تغییرات فشار و دما به همراه قیمت کالا، برای همۀ واحدهای تولیدی مهم و اساسی است و چنانچه خواسته های ایشان مورد توجه قرار نگیرد، تغییر رویکرد محتمل خواهد بود. امید بستن به حمایت های تمام قد حاکمیتی خدای ناکرده کاتالیست سازها را هم به سرنوشت خودروسازان دچار خواهد کرد.
سخن پایانی شما با خوانندگان فصلنامۀ سرو ماندگار چیست؟
بازار کاتالیست های صنعتی در کشور ما محدود است. من نگران آن هستم که ورود شرکت های متعدد به این حوزه، با توجه به محدودیت در ورود به عرصه های بین المللی (به دلیل حضور قدرتمند شرکت های صاحب نام اروپایی و رقبای چینی و هندی ایشان) به همۀ آنها آسیب برساند. توصیه می کنم در این خصوص بهگونه ای سیاستگذاری کنند تا دانش های پایه و کلیدی و فعالیت های پرهزینۀ تحقیق و توسعه تجمیع شوند و همزمان از فعالیت های مشابه و رقابت های بیثمر و پرهزینه اجتناب شود.